Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոնների (ՀՌԿԿ) ծրագրի նախաձեռնությամբ հունիսի 15-ին, Երևանում` Կովկասի ինստիտուտում, դասախոսություն է կարդացել հայազգի պրոֆեսոր Ռոնալդ Գրիգոր Սյունին, ով շատ հայ պատմաբանների կողմից համարվում է կեղծ հայագետ` ոչ հայանպաստ դիրքորոշմամբ:
Դասախոսության թեման հետևյալն է եղել. «Ինչպե՞ս են բռնությունն ու Ցեղասպանությունն Օսմանյան Թուրքիայում այսօր ազդում մեր աշխարհի վրա»:
Սակայն մտահոգիչ է ոչ թե դասախոսության թեման, հատկապես որ նա այդ դասախոսության թեման, այլ երևույթը` այն, որ հայաստանյան գիտական շրջանակների կողմից մերժված գիտնականին հրավիրում են Երևան դասախոսություն կարդալու:
Հիշեցնենք, որ Սյունին, 1995-ից լինելով ամերիկյան ամենահեղինակավոր համալսարաններից մեկի` Չիկագոյի համալսարանի քաղաքագիտության ամբիոնի, իսկ մինչ այդ Միչիգանի համալսարանում Ալեք Մանուկյանի նվիրատվությամբ հիմնադրված ու նրա անունը կրող ամբիոնի պրոֆեսոր` այդ տարիներին գրել է «Հայացք դեպի Արարատ. Հայաստանը նոր պատմության մեջ» իր աշխատությունը, որը բուռն քննադատության է արժանացել պատմաբան, քաղաքագետ Արմեն Այվազյանի կողմից: Նա գրել է, որ ինչպես մեկ այլ «հայագետ»` Ռոբերթ Թոմսոնն էր Խորենացու երկի թարգմանության իր առաջաբանում հայոց պատմության և ընդհանրապես հայության վերաբերյալ գրել, թե Մովսես Խորենացին լկտի և կեղծարար խաբեբա է, իսկ նրա երկը` ոչ հավաստի աղբյուր, այնպես էլ Սյունին «Հայացք դեպի Արարատի» առաջաբանում նախապես նշել է իր երկի բուն նպատակը. «կազմալուծել hայ քաղաքական ազգայնականների քաղաքական գաղափարախոսության hիմքը, ըստ որի` hայերի` որպես պատմական ժողովրդի շարունակական գոյությունը, առաջացումը hայկական լեռնաշխարհում նրանց զինում է ինքնորոշման և պետականության իրավունքով ու նաև պատմականորեն վավերացված պահանջատիրությամբ այն տարածքների նկատմամբ, որ կազմում են Հայաստանը»
Իսկ Սյունիի գնահատմամբ` հայերի այս կարծիքը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ «հավատալիքների հավաքածու»:
Այս մասին մանրամաս կարող եք կարդալ հետևյալ հղումով` Ամերիկյան «հայագիտության» գլուխգործոցը կամ Ռոնալդ Սյունի Կեղծարար:
Բացի այդ, իր գրքում նա անդրադարձել է նաև ադրբեջանցիների և ղարաբաղցիների ծագումնաբանությանը, ղարաբաղյան շարժմանը, հայոց ցեղասպանությանը, հայոց մշակույթին, գիտությանն ու կրթությանը, Հայաստանին ու հայությանը վերաբերող մի շարք այլ հարցերի` բազմաթիվ կեղծ մեկնաբանություններով ու խեղաթյուրումներով:
Վերջերս էլ ադրբեջանական մամուլին տված իր հարցազրույցներից մեկում Սյունին արտահայտել էր հետևյալ միտքը. «Այն փաստը, որ հայերը մեծամասնություն են և պետք է ինքնակառավարման հնարավորությունունենան Ղարաբաղում, պետք է համատեղվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հետ` գուցե մի իրական արժեք ունեցող դաշնային կարգավիճակի միջոցով Ղարաբաղին տալով ամբողջական ինքնավարություն, բայց իրավականորեն պահպանելով նրա կապվածությունը Ադրբեջանին»։
Այս նյութին ևս կարող եք ծանոթանալ հետևյալ հղումով` Հայազգի պրոֆեսորի հերթական ադրբեջանամետ հայտարարությունը։
Սյունիի երևանյան դասախոսության վերաբերյալ փորձեցինք մեկնաբանություն ստանալ ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի դեկան Էդիկ Մինասյանից: Ներկայացնում ենք այն ամբողջությամբ. «Ես անձամբ ծանոթ չեմ Սյունիի հետ, բայց տեղյակ եմ նրա կեղծ և խեղաթյուրված հրապարակումների մասին: Ի՞նչ ասեմ, նա ծախու գիտնական է, նրան չեմ ընդունում: Մենք մի քանի տարի առաջ մեր ամբիոնում որոշում կայացրեցինք նման հայագետներին չաջակցելու և նրանց հետ չհամագործակցելու վերաբերյալ: Իսկ նրանք, ովքեր նրանց հրավիրում են դասախոսության, երևի նույն աղբյուրներից են սնվում և իրենց ձեռնտու է: Համենայնդեպս, ես դեմ եմ: Այդ մարդուն պետք է իր տեղը ցույց տալ, ոչ թե հրավիրել դասախոսություն կարդալու»:
Գիտություների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս Վլադիմիր Բարխուդարյանը, սակայն, նման գիտնականների դեմ պայքարելու իր ուրույն տեսակետն ունի` ոչ թե նրանց ցույց տալ իրենց տեղը, այլ հասկանալ, երկխոսել և վերադաստիարակել. «Գիտե՞ք ինչ, Սյունին ունի սխալ կարծիք մասնագիտական որոշ հարցերի մասին, բայց մենք նման գիտնականներին չպետք է քննադատենք և վանենք, դա ճիշտ չէ: Պետք է կանչենք, վերադաստիարակենք և փոխենք: Ես կարծում եմ, որ պետք է լսել նաև Սյունիին և ասել, որ էսպես չի կամ էսպես չի, ոչ թե գցել թշնամու գիրկը»:
Ակադեմիկոսի այս տեսակետն ընդունելի կլիներ, եթե իսկապես նման հայագետներին «վերադաստիարակելու» և «փոխելու» ուղղությամբ աշխատանքներ տարվեին, բայց որքանով մեզ հայտնի է` նման հաջողված պատմություններ չունենք:
Նշենք նաև, որ Նյու Յորքի Կարնեգի կորպորացիայի և Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի համագործակցությամբ գործող ՀՌԿԿ ծրագիրը, որի շրջանակներում Սյունին հրավիրվել է Երևան, Հայաստանի, Ադրբեջանի և Վրաստանի մայրաքաղաքներում հիմնադրված ռեսուրսների և ուսուցման կենտրոնների ցանց է: Գործունեության նպատակը, ինչպես կազմակերպության կայքում է գրված, հասարակագիտական հետազոտություններն ու պետական քաղաքականության վերլուծությունը խթանել է Հարավային Կովկասում, ինչպես նաև բարձրորակ հետազոտական ռեսուրսների մատչելիությունն ապահովելը, հետազոտական կարողությունները զարգացնելը, հասարակական գիտությունների հետազոտողների և քաղաքական գործիչների միջև երկխոսությունն ու համագործակցությունն ընդլայնելը:
«Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոն»-ի տնօրեն Հեղինե Մանասյանը «Անկախ»-ին հայտնեց, որ Ռոնալդ Սյունիի` Երևանում գտնվելու բուն նպատակը ոչ թե այդ դասախոսությունն է, այլ որպես փորձագետ` իրենց ծրագիրը գնահատելը: Նրա խոսքով, Երևանում ակադեմիական շրջանակների համար դասախոսություն կարդալը եղել է իրենց տարածաշրջանային տնօրեն Հանս Գութբրոդի նախաձեռնությունը:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանում Սյունիի վերաբերյալ հակասական դիրքորոշումներին, ապա Մանասյանը դրանց մասին լսել է, սակայն կարծում է, որ եթե գիտնականն աշխարհում հայտնի է, ապա պետք է նրա տեսակետները լսել և հարկ եղած դեպքում` բանավիճել:
Ի դեպ, դասախոսությունն անց է կացվելու անգլերենով: Դրա պատճառն, ըստ Մանասյանի, այն է, որ դասախոսությունն անսպասելի էր, և ժամանակի սղության պատճառով իրենք չեն հասցրել թարգմանիչ հրավիրել:
ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ
www.ankakh.com
Հայերեն